Những Điều Phụ Huynh Cần Lưu Ý về Prom

Prom là buổi khiêu vũ ra trường long trọng của các học sinh năm cuối bậc trung học. Vào tháng Tư và tháng Năm, bất cứ gia đình nào có con em học lớp 12 cũng thấy các em hăm hở bàn tán về sự kiện đáng nhớ và đầy kỷ niệm này. Đối với một số em thì đây là dịp vui chơi thoải mái mà các em đã trông đợi trong nhiều tháng.

Tuy nhiên, trong quá khứ, đã có nhiều rủi ro xảy đến ngược với mong đợi. Một số em say rượu lái xe bị phạt, đôi khi gây tai nạn xe cộ chết người, một số khác dùng ma túy và có trường hợp nữ sinh mang thai hoặc bị bệnh đường sinh dục trong dịp này.

Prom thật sự quan trọng đối với các em. Phụ huynh nên tham gia giúp ý kiến, ủng hộ tinh thần cũng như vật chất. Quan trọng hơn: dạy dỗ các em biết tự bảo vệ chính mình được an toàn.

Diễn tiến trong ngày Prom

Các em có thể tụ tập tại nhà bạn bè để chụp hình và chuẩn bị limousine tới trường tham dự buổi khiêu vũ chính thức (Prom.) Trong khi chờ đợi các em có thể dùng một ít hoa quả, bánh kẹo, nước ngọt … song song với việc nghe nhạc hoặc xem phim. Mỗi em thường sẽ rủ một em khác phái (gọi là “date”) đi cùng, có thể họ là “bồ bịch” mà cũng có thể chỉ ghép đôi đi cho vui. Một số em khác chỉ đi một mình, không ít em (thuộc các tôn giáo nghiêm khắc) thường ở nhà không tham dự. Nhiều tạp chí dành cho “Prom” đã đề nghị một số bánh kẹo nhai để giữ cho “hơi thở thơm tho!!!”

Buổi khiêu vũ thường được tổ chức trong trường học và có bán vé. Trong dịp này các em khiêu vũ, trò chuyện, đôi khi bầu “Vua và Hoàng hậu” của buổi lễ.

Sau buổi khiêu vũ chính thức (Prom) các em ra về để đến một nơi khác như nhà hàng, nhà bạn bè … để vui chơi thoải mái. Đây là lúc Cha Mẹ cần quan tâm nhất. Một số em dùng thời gian này để uống rượu, chơi ma túy và có những hoạt động tình dục. Những hành vi này thường bị phụ huynh ngăn cấm nhưng đáng ngại thay đã trở nên hơi phổ biến.

Hoạch định trước

Tham dự vào việc chuẩn bị

Nếu có thể phụ huynh hãy tham dự vào việc chuẩn bị mua hoa hay thuê quần áo. Đây cũng là lúc thuận tiện để hỏi về người bạn khác phái (date) của con cái. Đồng thời cũng nên biết: có hay không có một bữa tiệc sau buổi khiêu vũ (post-prom party) và ai đưa đón từ trường học tới nơi đó. Trong khi các em vui vẻ chuẩn bị, nên thảo luận cởi mở về chương trình sau buổi prom.

Một tuần trước khi prom, hãy nói chuyện với con cái về biện pháp an toàn

Phụ huynh nên giải thích cho con cái rằng những biện pháp an ninh là cần thiết và trong quá khứ đã xảy ra nhiều điều đáng tiếc. Ngoài ra người lớn cũng nên được biết chi tiết từng hoạt động của con em trong buổi tối hôm đó. Giờ giấc bắt đầu tới nhà bạn, tới trường và những nơi lui tới sau buổi khiêu vũ. Cuộc thảo luận đó giúp con cái có chương trình đúng giờ và giúp Cha Mẹ dễ kiểm soát hơn.

Thảo luận về những hướng dẫn và giới hạn

Đưa ra một số luật lệ cho các em. Có những quy tắc đúng với các em trai nhưng không thích hợp cho các em gái. Nếu một em thường tỏ ra có trách nhiệm và đáng tin cậy thì sẽ đàng hoàng hơn trong dịp này.

Nói về nguy hiểm của rượu và ma túy

Theo báo cáo của Ủy ban An toàn Giao thông Xa lộ Quốc gia năm 2001 trong 2,950 trường hợp tử vong do đụng xe dưới ảnh hưởng của rượu bia thì 1012 trường hợp chết vào mùa Prom và Tốt nghiệp Trung học (tháng Tư, tháng Năm, tháng Sáu.) Cũng theo báo cáo đó, trong năm 2005 cũng đã có 676 học sinh dưới 21 tuổi chết do cùng nguyên nhân – nghĩa là vào mùa này số học sinh tử vong gia tăng hơn 30%.

Không nên giả định rằng con cái đã biết rõ về sự nguy hiểm của rượu và ma túy. Hãy nói rõ cho chúng biết về sự nguy hiểm của 2 loại này và cho các em biết uống rượu khi chưa tới tuổi và mang ma túy trong người là vi phạm pháp luật. Đã có những tiểu bang quy định rằng: Cha Mẹ nào cho phép các em dưới 21 tuổi uống rượu trong nhà mình sẽ bị phạt $2,500.

Lái xe an toàn

Nếu thuê limousine, nên tìm hiểu xe có được dùng sau buổi khiêu vũ không? Hãy có tên một em không dùng rượu trong danh sách dự phòng nếu các em tự lái xe.

Biện pháp an toàn

Người nhà chở các em từ nơi này tới nơi kia là an toàn hơn cả. Tuy nhiên, một số em không thích những biện pháp chặt chẽ như thế mà muốn tự do thoải mái hơn. Tóm lại phụ huynh nên đưa ra một số chỉ dẫn rõ ràng như sau:

1. Tuyệt đối không bước vào xe một học sinh đã dùng rượu hay ma túy

Cần giải thích cho các em biết sự nguy hiểm của việc dùng ma túy hay rượu khi lái xe, ngay cả khi một người bạn nào đó nài nỉ. Điều này phải được lặp đi lặp lại

2. Áp lực bạn bè

Nhiều em coi Prom như là một đêm “vui chơi không biên giới”; sự nhận thức này dẫn đến những hành vi nguy hiểm. Hãy nhắc nhở các em biết nói lời từ chối với bạn bè khi biết việc đang làm là sai lầm. Hãy biết tránh né, đừng tỏ ra “chịu chơi.”

Khi được mời dùng thử ma túy hay rượu phụ huynh hãy dạy các em cương quyết nói những câu như sau (để nguyên văn tiếng Anh.)

- "No thanks"

- "Are you kidding? I want to remember this night!"

- "Actually, I'd rather have a soda. Do you have one?"

3. Phải biết địa chỉ những nơi con cái lui tới

Nên thu thập địa chỉ và số điện thoại những nơi các em định đến. Phụ huynh có thể gọi tới gia đình đó để đề nghị giúp một tay. Nên chắc chắn rằng có người lớn hiện diện và không có rượu bia hay ma túy. Lộ trình di chuyển, giờ giấc, địa điểm phải được phụ huynh biết trước.

4. Nhắc con cái gọi về thông báo nếu có gì thay đổi trong chương trình. Nên gợi ý một số giờ giấc con cái phải gọi về.

5. Nếu các em muốn ngủ lại nhà người bạn, hãy liên lạc với Cha Mẹ của người đó để xác định cho rõ ràng.

6. Nếu không bận bịu, hãy nói với các em rằng, “Trong bất cứ lúc nào, bất cứ tình huống nào, nếu có gì trục trặc hãy gọi điện thoại để Ba Mẹ đón con về nhà.”

Mùa Prom và Ra trường đã gần kề, đây là dịp vui cho các em cũng như gia đình, nhưng tiếc thay, một số em đã dùng rượu mà vẫn lái xe khiến gây ra những điều đáng tiếc, trong đó tỷ lệ những em nữ uống rượu ngang ngửa với các em nam. Phụ huynh nên thường xuyên nhắc nhở con em mình vào những dịp lễ như hiện nay.

127 Tầm Quan Trọng của Gia Đình với Giáo Dục

Thành công của học sinh bắt đầu từ gia đình

Chính gia đình chứ không phải học đường đã giúp các em thành công trong học tập. Kỳ vọng của Cha Mẹ đóng góp phần lớn vào thành công của con cái ở lớp học. Những nghiên cứu mới đây tại đại học Columbia cho thấy học sinh trường tư thành công hơn học sinh trường công chính vì phụ huynh của các em học sinh trường tư lưu tâm tới giáo dục con em hơn chứ không phải vì trường tư tốt hơn trường công.

Giáo dục kỷ luật cho con em là chìa khóa đầu tiên của sự thành công. Ngay khi các em biết nói giờ trên đồng hồ phụ huynh nên yêu cầu các em tự vặn đồng hồ báo thức để xếp đặt giờ giấc cho mình. Và như vậy đã gián tiếp yêu cầu các em phải tự đánh thức mình đi học mỗi sáng và phải tuân theo những sắp xếp do chính mình đặt ra.

Dành thời giờ cho con cái cũng quan trọng. Mặc dù các chuyên gia về giáo dục chưa xác định được số lượng thời gian lý tưởng mà Cha Mẹ nên dành cho con cái nhưng họ đã xác định rõ ràng rằng: Phụ huynh nên dành thời gian ngoài giờ làm việc chủ yếu cho con cái. Thời giờ Cha Mẹ gần gũi các em giúp ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển nhân cách của con cái trong bất cứ lứa tuổi nào. Chúng học tập được những kiến thức căn bản của cuộc sống.

Nếu quan tâm hơn, có nhiều hoạt động không mất thời giờ mà các em vẫn học được nhiều thứ. Một bà Mẹ dâng tặng hội từ thiện một món tiền, bà đã nhờ con bỏ check vào phong bì, dán tem (stamp) và bỏ vào hộp thư. Bà tin rằng, con bà được dạy dỗ phương cách biết nghĩ tới người khác qua những việc làm nhỏ nhoi như thế.

Đối với các em dưới tuổi Mẫu giáo, những hành động đơn giản trong sinh hoạt hằng ngày tạo ra sự tò mò và kích thích trí tưởng tượng. Đếm quần áo trước khi đi giặt ủi giúp phát triển khả năng tính toán và phân loại. Tờ báo mà phụ huynh đọc cũng giúp phát triển thêm một ngữ vựng mới. Đi bộ ra một khu công viên dưới một cầu vồng sau trời mưa cũng đưa tới một thắc mắc khoa học … Có rất nhiều dịp trong đời sống hằng ngày có thể biến thành một cơ hội học tập vui thú!

Nuôi dưỡng sự thông minh

Thông minh do bẩm sinh hay do kết quả của môi trường giáo dục? Câu hỏi đã và vẫn còn gây nhiều tranh cãi nóng bỏng giữa nhiều nhà tâm lý học và giáo dục học.

Giáo sư Jonathan Plucker chuyên giảng dạy về học tập, nhận thức và cũng là một chuyên viên nghiên cứu về những trẻ em tài năng tại Đại học Sư phạm Indiana cho rằng, “Đó là sự kết hợp của cả hai yếu tố (bẩm sinh và môi trường) cùng tác dụng hỗ tương, mặc dù rằng có một phần của thông minh và khả năng thành công là do yếu tố di truyền, phương thức Cha Mẹ nuôi dạy con cái vẫn có một ảnh hưởng rất lớn.”

Ông đưa ra lời khuyên như sau, “Sự thành đạt, giỏi giang của Cha Mẹ là điều không quan trọng lắm … Điều tốt nhất có thể làm là giúp con em trở nên người giải quyết tốt vấn đề và có nhân cách.” Như vậy Plucker đã gia tăng giá trị ảnh hưởng và nhấn mạnh lên giá trị của gia đình trên sự hình thành và phát triển của một đứa trẻ.

Giáo sư Anne Dopkins Stright cũng của đại học sư phạm Indiana cho biết như sau, “Ngay khi con còn bé, một bà Mẹ tốt đã cố gắng đáp ứng lại nhu cầu của con khi chúng ọ oẹ, kêu khóc, hay thì thầm những câu nói chưa thành lời; lúc đó đứa trẻ cảm nhận trong tâm trí rằng kêu khóc hay thủ thỉ với Mẹ sẽ mang lại kết quả. Các em nghĩ rằng mình là người ảnh hưởng tới người khác và họ phải tuân theo mình …”

Phương thức Cha Mẹ cư xử với con cái tiên đoán sự thành công của chúng tại trường tiểu học, những em có phụ huynh đáp ứng kịp thời (đòi hỏi của con cái) thường nghĩ rằng giáo viên sẽ đáp ứng lại đòi hỏi của mình và do vậy không sợ hãi khi đặt ra câu hỏi lúc cần được giúp đỡ.

Chính nhà khoa học lỗi lạc Einstein đã ca ngợi sự tò mò và trí tưởng tượng thể hiện qua việc đặt ra những câu hỏi. Không có thắc mắc, không có câu hỏi tất nhiên sẽ không có câu trả lời. Albert Einstein cho rằng, "Điều quan trọng là không ngừng thắc mắc. Sự tò mò có lý do để tồn tại." Chính từ những quan niệm căn bản này các nhà giáo dục đã khuyến khích phụ huynh và học đường giúp các em đặt ra những câu hỏi hơn là giúp trả lời những câu hỏi đó.

Như vậy thông minh không chỉ bao hàm ý nghĩa giải quyết vấn đề tại trường học một cách nhanh chóng mà còn phải biết cách nêu ra câu hỏi, đặt ra vấn đề và tìm cách giải quyết chúng.

Kích thích suy nghĩ

Khi các em lớn hơn lên, phụ huynh không chỉ chờ đợi các em nêu ra những câu hỏi như lúc còn bé mà còn phải tích cực khơi mào sự suy nghĩ của chúng. Nếu không duy trì được sự kích thích suy nghĩ thì khi vào tới trung học sức học các em sẽ suy giảm và không tích cực tham gia học hành. Để tránh sự buồn chán tẻ nhạt này, người lớn nên tạo ra một môi trường kích thích suy nghĩ.

Một gia đình đi thăm Viện Bảo tàng và nếu chỉ đi đi lại lại ngắm nghía, “cưỡi ngựa xem hoa”, sẽ không mang lại lợi ích thiết thực. Phụ huynh nên khuyến khích các em nói ra suy nghĩ về những gì chúng nhìn ngắm. Sự thụ động không mang lại lợi ích giúp các em phát triển.

Khi đi thăm viếng một thắng cảnh, hãy liên kết những biến cố, lịch sử và ghi nhận những phê phán của các em. Nếu ghé vào một khu vực di tích lịch sử, hãy đọc về nó trước và thảo luận khi xem chúng.

Đọc sách cho các em nghe là công cụ tốt giúp tiên đoán khả năng học hành của con em. Việc đọc sách chứng tỏ cho các em thấy phụ huynh thực sự quan tâm đến giá trị học tập. Tuy nhiên việc dạy con em đọc sách lúc còn nhỏ không đủ giúp cho các em thành đạt tại trường học. Chúng phải hiểu những gì mình đang nghe – nghĩa là đòi hỏi người lớn theo dõi con em trong lúc đọc, đặt câu hỏi, phê phán, kích thích các em tham dự tích cực vào tiến trình học tập.

Nói tóm lại, việc phụ huynh can dự vào giáo dục con em có một kết quả tích cực không thể chối cãi. Trong mọi sinh hoạt của gia đình hay xã hội, các em nếu được dạy dỗ phương cách đóng góp công sức và say mê học hỏi sẽ trở thành những thành viên tốt của cộng đồng.

126 Giải Nobel Khoa Học và Những Tranh Chấp

Giải thưởng Nobel bắt đầu được trao tặng vào năm 1901; từ đó đến nay nhiều tranh cãi đã bộc phát – nhất là những giải về Văn chương và Hoà bình. Tuy vậy, giải Nobel về Khoa học cũng có những mâu thuẫn không thể giải quyết ngay từ khi phát sinh giải thưởng; có khi do lỗi của những cá nhân được đề cử nhưng cũng có khi do lỗi của Ủy ban trao tặng giải thưởng Nobel.

Thomas Edison và Nikola Tesla

Vào năm 1915 Thomas Edison và Nikola Tesla đều được coi như những ứng viên có nhiều triển vọng, cả hai đều là những nhà khoa học hàng đầu thời bấy giờ nhưng vì nghi kỵ lẫn nhau nên không ai được giải thưởng Nobel – cho dù những cống hiến lớn lao của họ cho khoa học và nhân loại.

Đã có những bằng chứng cho thấy Thomas Edison và Nikola Tesla đều tìm cách giảm thiểu uy tín và thành tựu khoa học của nhau. Họ bắn tiếng rằng: nếu người kia được giải Nobel trước thì họ sẽ không lãnh giải. Đi xa hơn, cả hai cùng lên tiếng (khi chưa được trao tặng) rằng: họ sẽ không chấp thuận cùng chung nhau lãnh giải.

Nikola Tesla là kỹ sư điện người gốc Serbia. Ông được mô tả như một khoa học gia quan trọng nhất của thời cận đại và là người “đã thắp sáng bộ mặt trái đất.” Tesla cống hiến những hiểu biết và thực hành quan trọng nhất về điện và từ trường vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Nhiều nhà khoa học đã xem ông như “Người sáng tạo ra thế kỷ 20” và “Vị thánh bảo trợ điện lực hiện đại.”

Nikola Tesla đến định cư tại Hoa kỳ và làm việc trong phòng nghiên cứu của Thomas Edison ở New Jersy. Trong khi Edison lo phát triển dòng điện một chiều (DC) thì Tesla để tâm nghiên cứu thêm dòng điện xoay chiều (AC) vì Tesla tin rằng trong tương lai dòng điện xoay chiều sẽ có hiệu năng lớn lao hơn, dễ dàng truyền tải xa hơn. Chính vì vậy những xung đột giữa hai tài năng hàng đầu của nhân loại bắt đầu nảy sinh do cạnh tranh quỹ tài trợ nghiên cứu của chính phủ cũng như của những công ty tư nhân.

Năm 1915 tờ New York Times thông báo rằng Tesla và Edison chia nhau giải Nobel về Vật Lý. Chưa biết thực hư thế nào nhưng Edison lên tiếng từ chối trước. Edison cho rằng nhận giải thưởng Nobel chung chỉ khiến cho Tesla được tăng thêm danh giá, nhất là khi Tesla được đứng chung trên bục nhận giải thưởng với ông.

Vào thời gian này (1915) Tesla đang ngập đầu trong nợ nần với những thiếu thốn và khó khăn nên khoản tiền giải thưởng Nobel rất cần thiết với ông. Hành động của Edison là một hình thức “cấm vận” đối với Tesla đã bị nhiều nhà khoa học đương thời chê bai và chế diễu.

Nikola Tesla cũng không vừa. Khi Madison qua đời, mọi người đều chia buồn trên New York Times thì chỉ Tesla lạnh lùng phê phán, “Tôi là nhân chứng đáng thương của những gì ông ta (Edison) đã làm, tôi biết rằng, chỉ cần một ít lý thuyết và tính toán có thể đã để dành được 90% công sức. Nhưng ông ta thực sự thiếu lòng kính trọng hiểu biết lý thuyết và kiến thức toán học, chỉ hoàn toàn tin vào bản năng phát minh … ” Tesla cho đăng tải những nhận định tiêu cực trên vào ngay trang chia buồn ngày Madison qua đời đủ để thấy sự rạn nứt giữa hai người trầm trọng như thế nào.

Và như chúng ta đã biết, Edison cũng là một nhà phát minh vĩ đại, chỉ đến trường học được ít tháng còn thì ở nhà để Mẹ dạy nên thiếu hẳn nền tảng lý thuyết. Vào những ngày cuối đời, Edison đã thú nhận sai lầm lớn nhất trong đời ông là đã không dám bỏ dòng điện một chiều (DC) để nghiên cứu dòng điện xoay chiều (AC.) Và thật ra người có công thắp sáng bộ mặt trái đất nhiều hơn chính là Nikola Tesla.

Dimitri Mendeleev và Arrehenius

Dimitri Mendeleev là người có công sắp xếp lại các nguyên tố Hoá học trong bảng Phân loại tuần hoàn mà học sinh nào cũng đã từng biết qua. Ông cũng không được trao tặng giải Nobel mà đáng lẽ phải nhận được vinh dự đó.

Bảng Phân loại Tuần hoàn các nguyên tố Hoá học hình thành năm 1869 và được nhiều nhà khoa học khác đóng góp thêm cho hoàn hảo hơn. Trong đầu thế kỷ 20 Mendeleev là một trong những nhà Hoá học vĩ đại và việc trao giải thưởng cho ông là xứng đáng. Tên của Mendeleev đã được Ủy ban Hoá học đệ trình lên Hàn lâm viện Khoa học Hoàng gia Thụy điển nhưng bị gửi trả về và được yêu cầu biểu quyết lại.

Sau này người ta khám phá ra rằng trong ủy ban biểu quyết giải thưởng Nobel Hoá học có một ủy viên không đồng ý với đóng góp tích cực của Mendeleev đã nêu ra lý do “… (Bảng Phân loại tuần hoàn) đã được công nhận rộng rãi như là một phần căn bản của kiến thức khoa học …” nghĩa là những đóng góp của Mendeleev hơn 30 năm trước đã xưa cũ và không còn mới mẻ. Hơn nữa, ủy viên này còn cho rằng Mendeleev phát triển công trình dựa vào nghiên cứu của nhà Hoá học Ý tên Stalisnao Cannizzaro. Nếu trao giải cho Mendeleev mà không trao cho Cannizzaro thì thật thiếu công bằng!!!

Dưới sự hướng dẫn và giải thích sai lạc đó, 9 Ủy viên của Ủy ban Hoá học đã biểu quyết lại để chọn lựa một trong hai ứng viên là Mendeleev và Henri Mossain. Kết quả là Mendeleev đã thua khít khao với chỉ một phiếu, tỷ số 5/4 nghiêng về Mossain, một nhà Hoá học Vô cơ (Inorganic Chemist) trẻ hơn Mendeleev 25 tuổi.

Ủy viên Hoá học nhiều quyền năng đề cập trên là Svante Arrehenius, người được giải Nobel 1903 về công trình nghiên cứu sự điện ly (electrolytic dissociation.)

Vì cùng quốc tịch Thụy điển với người sáng lập giải Nobel là Alfred Nobel, Arrehenius có chân ngay từ ngày đầu trong việc tuyển chọn ứng viên cho giải. Ông là thành viên của Ủy ban Vật lý và là thành viên (không chính thức) của Ủy ban Hoá học. Các Ủy ban có nhiệm vụ chọn lựa ứng viên và đề nghị lên Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy điển là nơi ra quyết định cuối cùng có trao giải Nobel hay không. Lạ lùng thay, Arrehenius lại còn có cả chân trong Viện Hàn lâm đầy quyền năng này. Với tư cách đó, ông đã dùng giải Nobel để tưởng thưởng cho những người bạn của ông như Jacobus Van’t Hoff, Wilhlm Ostwarl, Theodore Richards … và từ chối trao tặng giải thưởng cho những ai không được ông ưa thích như Paul Ehrlich, Walther Nernst … trong suốt gần 30 năm làm việc trong Viện Hàn lâm Khoa học.

Trong nhiều thập niên, Arrehenius và Mendelev cùng nghiên cứu về lãnh vực điện ly và đã có lời qua tiếng lại giữa hai bên. Nhiều người tin rằng Arrehenius đã lợi dụng cơ hội để trả thù Mendeleev. Điều đó có nghĩa là tranh cãi khoa học đã biến thành tranh chấp cá nhân và Mendeleev đã phải trả giá bằng cả … một giải Nobel.

Trong một hành động thừa nhận sai lầm hiếm có, vào năm 1950, Ban Tổ chức Giải thưởng Nobel đã nhận lỗi về việc từ chối không trao giải thưởng Nobel Hoá học cho Mendeleev và công nhận Bảng Phân loại tuần hoàn đã đóng góp những tiến bộ quan trọng nhất cho Hoá học lý thuyết thế kỷ 19.

Tuy nhiên những cống hiến của Mendeleev không rơi vào quên lãng. Năm 1955, nhóm nghiên cứu của đại học UC Berkeley tiểu bang California đã tổng hợp thành công nguyên tố thứ 101 và họ đặt tên nguyên tố đó là Mendelevium mang tên ông để vinh danh những cống hiến của ông cho khoa học. Vinh dự này có lẽ còn cao quý hơn cả giải thưởng Nobel.

Giải thưởng Nobel đóng góp nhiều điều xây dựng và tích cực nhưng đồng thời nó cũng kích thích sự cạnh tranh tiêu cực trong Khoa học. Tuy nhiên những đóng góp của những vĩ nhân này cao quí đến nỗi những lời nói và hành vi xúc phạm riêng tư rồi cũng được tha thứ và chìm dần vào quên lãng.